انواع و تعریف حق ارتفاق در قانون مدنی

_{^{انواع حق ارتفاق و تعریف آنها}}

_{^{ارتفاق قراردادی}}

صاحبان املاک می توانند در ملک خود، هر حقی را که بخواهند نسبت به دیگری قرار دهند. در این صورت کیفیت استحقاق تابع قرارداد و عقدی است که مطابق آن حق داده شده است. لازم به ذکر است قرارداد حق ارتفاق تابع ماده 10 قانون مدنی است و این قرارداد ممکن است معوض یا مجانی باشد.

_{^{ارتفاق طبیعی}}

هرگاه زمین یا خانه کسی مجرای فاضلاب یا آب باران زمین یا خانه دیگری بوده است، صاحب آن خانه یا زمین نمی تواند جلوگیری از آن کند مگر در صورتی که عدم استحقاق او معلوم شود.
هرگاه کسی از قدیم در خانه یا ملک دیگری مجرای آب به ملک خود یا حق مرور داشته، صاحب خانه یا ملک نمی تواند مانع آب بردن یا عبور او از ملک خود شود و همچنین است سایر حقوق از قبیل داشتن در و شبکه و ناودان و حق شرب و غیره.

_{^{ارتفاق تبعی}}

حق ارتفاق مستلزم وسایل انتفاع از آن نیز خواهد بود. مثل اینکه اگر کسی حق شرب از چشمه یا حوض یا آب انبار غیر را دارد، حق عبور تا آن چشمه یا حوض و آب انبار هم برای برداشتن آب دارد.
ارتفاق تبعی، تنها در صورتی ایجاد می شود که جهت استفاده از حق اصلی ضروری باشد و صرفا برای اجرای حق اصلی نمی توان مدعی حق دیگری شد. ارتفاق تبعی تابع حق اصلی است و با از بین رفتن آن منتفی می شود.

_{^{مصادیق قانونی حق ارتفاق}}

_{^{حق عبور}}

رابطه بین حق عبور و حق ارتفاق عموم و خصوص مطلق است یعنی حق عبور و مرور از ملک مورد حق ارتفاق یکی از مواردی است که در حق ارتفاق وجود دارد و مواردی دیگر مانند حق مجرا یا حق گرفتن در و پنجره یا ناودان است. پس حق عبور نوعی از حق ارتفاق است که به صورت حق ارتفاق مثبت است و با انجام کار اعمال می شود و حقی است که صاحب آن اجازه استفاده مستقیم از ملک دیگری را داشته باشد. 

_{^{حق مجرا}}

به حقی که به موجب آن، صاحب ملکی، اختیار عبور لوله آب، گاز، نفت و فاضلاب را در ملک دیگری داشته باشد.در مواردی که مجرای آب، طبیعی نبوده و بر اثر لوله‌کشی به وجود آمده باشد؛ صاحب مجرا، باید خسارت ناشی از خرابی آن را به مالک ملک پرداخت نماید.
ماده 100 قانون مدنی :اگر مجرای آب شخصی در خانه دیگری باشد و در مَجری خرابی بهم رسد به نحوی که عبور آب موجب خسارت خانه شود مالک خانه‌ حق ندارد صاحب مجری را به تعمیر مجری اجبار کند بلکه خود او باید دفع ضرر از خود نماید چنانچه اگر خرابی مَجری مانع عبور آب شود مالک خانه‌ ملزم نیست که مجری را تعمیر کند بلکه صاحب حق باید خود رفع مانع کند در این صورت برای تعمیر مجری می‌تواند داخل خانه یا زمین شود ولیکن ‌بدون ضرورت حق ورود ندارد مگر به اذن صاحب ملک.

_{^{حق استفاده از چشمه}}

ماده 138 قانون مدنی: حریم چشمه و قنات از هر طرف در زمین رِخوَه (۵۰۰) گز و در زمین سخت (۲۵۰) گز است لیکن اگر مقادیر مذکوره در این ماده و ماده ‌قبل برای جلوگیری از ضرر کافی نباشد به اندازه‌ای که برای دفع ضرر کافی باشد به آن افزوده می‌شود.
مقدار های در نظر گرفته شده در قانون مدنی مبتنی بر غلبه و جهت جلوگیری از ورود ضرر است پس می توان مثل سایر امارات قانونی خلاف آن را اثبات کرد مگر در مورد حریم هایی که به نفع ضرر مقدار حریم را تقلیل نمی دهد. 

_{^{حق داشتن در و پنجره به ملک غیر}} 

ماده 133 قانون مدنی اشعار دارد : کسی نمی تواند از دیوار خانه خود به خانه همسایه در باز کند اگر چه دیوار ملک مختص او باشد لیکن میتواند از دیوار مختصی خود‌ روزنه یا شبکه باز کند و همسایه حق منع او را ندارد ولی همسایه هم می تواند جلو روزنه و شبکه دیوار بکشد یا پرده بیاویزد که مانع رویت شود.
در به محلی گفته می شود که بر خلاف روزنه و شبکه ثابت نیست و قابلیت باز و بسته شدن را دارد و به اندازه ای وسیع است که انسان به آسانی می تواند از آن خارج شود 
روزنه سوراخ کوچکی است که برای استفاده از روشنایی در حمام و زیر زمین ها مورد استفاده قرار می گیرد.
شبکه سوراخ متعددی است که پهلوی هم به منظور استفاده از نور و هوا در دیوار احداث می کنند و بدین لحاظ که دیوار در اثر سوراخ های مشبک می شود آن را شبکه می گویند. 
برای آنکه پنجره شبکه محسوب شود یا باید به صورت مشبک و در ثابت باشد یا حفاظ ثابت و مشبکی در برابر آن نصب گردد. به گونه ای که همسایه قادر به سرکشی یا خروج از آن نباشد.